Woonwagenbewoners
In de 19e eeuw zijn er al rondtrekkende zwervers, reizigers en handelslieden. Pas in de 20e eeuw ontstaat een naam voor de groep die is afgeleid van de manier waarop ze wonen: de woonwagenbewoners.
Van oorsprong Nederlandse families – er zouden ook afstammelingen zijn van Duitse trekarbeiders – trokken rond om in hun levensonderhoud te voorzien, bijvoorbeeld als scharensliepen, stoelenmatters, mandenvlechters, muzikanten of seizoenwerkers.
Sinds de jaren zestig is de trekvrijheid steeds verder aan banden gelegd. Er volgde de verplichting om op een groot centrum te staan, niet veel later gevolgd door de verspreiding van deze bevolkingsgroep over kleine centra met maximaal 15 standplaatsen binnen de gemeentegrenzen. De oorspronkelijke woonvorm maakt daarna steeds meer plaats voor huizen in de vorm van chalets.
Er zijn tegenwoordig ca. 30.000 woonwagenbewoners in Nederland, woonachtig op vaste locaties.
Sinti en Roma wereldwijd
Waarschijnlijk zijn de eeuwenlang als zigeuners bekend staande personen van oorsprong afkomstig zijn uit India.
De zigeunertaal, het Romanes, staat in haar grammatica en woordenschat dicht bij het Sanskriet en bij levende talen als het Kasjmiers, het Hindi en het Nepals.
Toen de zigeuners omstreeks het jaar duizend de oever van de Indus verlieten, trokken zij via het westen van Azië en de Balkan richting West-Europa.
De geschiedenis van de Sinti en Roma in Europa kent lange perioden van vervolging, discriminatie en uitroeiing.
Duizenden Sinti en Roma werden in de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers afgevoerd, slechts weinigen overleefden de concentratiekampen.
Wereldwijd wordt het aantal Sinti en Roma en verdere onderscheiden groepen momenteel geschat op ruim achttien miljoen, waarvan acht tot tien miljoen in Europa, acht miljoen in India en omringende landen, en ruim anderhalf miljoen in Zuid-Amerika.
In bijna alle Europese landen komen (grote familie)groepen Sinti en Roma voor.
Met de laatste uitbreiding per 1 januari 2007, de toetreding van Roemenië en Bulgarije, heeft de Europese Unie (EU) er naar schatting tweeënhalf tot drie miljoen zigeuners bij gekregen. Het is de grootste groep tot nu toe, hoewel niemand eigenlijk precies weet hoeveel er in deze landen of al in de EU wonen.
Omdat de term zigeuner op straat een scheldwoord is voor dief, crimineel of bedelaar, noemen velen zichzelf niet zo, of men laat zich als zodanig niet registreren.
Sinti
De voorouders van de Sinti leefden ook in vorige eeuwen al in de Nederlanden, of staken in de negentiende en twintigste eeuw vanuit de Duitssprekende gebieden de Nederlandse grens over.
Zij waren actief in de kermiswereld, in de muziek, de handel, maar ook in het stoelenmatten. Vrouwen ventten langs de deuren met kunstbloemen en snuisterijen.
Het aantal Sinti in Nederland bedraagt momenteel ongeveer 6.000. Over het algemeen zijn zij woonachtig op kleine centra, voornamelijk in de provincies Noord-Brabant en Limburg.
Roma
Meer dan de helft van Roma leeft in Zuidoost-Europa in landen als Roemenië, Bulgarije, voormalig Joegoslavië en Macedonië, Slowakije en Hongarije. In West-Europa kent Spanje het grootste aantal Roma.
In Nederland wonen nu ca. 5.000 à 6.000 Roma, onder wie de zogenoemde Roma van 1978.
Verschillende familiegroepen steken in de jaren zeventig van de vorige eeuw de Nederlandse grenzen over.
Na veel getouwtrek verleent de overheid hun een generaal pardon, maar ze krijgen niet dezelfde rechten als de Sinti en Roma vóór hen. Zo komen ze alleen voor een uitkering in aanmerking als ze hun wagens aan de kant zetten en zich sedentair (op een vaste verblijfplaats) willen laten vestigen. Ze worden vervolgens opgenomen in opvanggemeenten, waar de meesten nog steeds wonen.
In de jaren negentig komt een toestroom op gang van Roma vanuit Midden- en Oost-Europa. In Nederland worden enkele honderden families opgenomen in landelijke asielzoekerscentra. Het merendeel dat een legale status weet te verkrijgen woont verspreid over het land in huizen.
